Prawo spadkowe

Rozumiejąc, że sprawy spadkowe zwykle dotyczą członków rodziny – przecież spadkobranie zwykle, choć nie zawsze, ma miejsce w stosunkach rodzinnych – nasza kancelaria świadczy także kompleksową pomoc w sprawach z zakresu prawa spadkowego.

Na czym konkretnie polega nasza pomoc? Doradzamy, przygotowujemy odpowiednie pisma do sądu i reprezentujemy klientów w sprawach o:

• stwierdzenie nabycia spadku (na mocy ustawy lub testamentu)
• stwierdzenie nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego
• przyjęcie lub odrzucenie spadku oraz o uchylenie się od oświadczeń o przyjęciu lub odrzuceniu spadku
• zachowek
• dział spadku
• zabezpieczenie spadku i dokonanie spisu inwentarza
• uznanie osobę za niegodną dziedziczenia
• wykonanie polecenia zawartego w testamencie
• wyjawienie przedmiotów spadkowych
• inne

Stwierdzenie nabycia spadku

Powoływanie się na sam fakt nabycia spadku na mocy testamentu czy ustawy może nie wystarczać, aby móc skutecznie otrzymać należną nam schedę spadkową. Akt nabycia spadku musi przyjąć bardziej sformalizowany charakter, taki aby legitymizowanie się przez daną osobę statusem spadkobiercy, nie budziło wątpliwości.

Dokonać tego można przed notariuszem, który sporządza akt poświadczenia dziedziczenia (to prosty, szybki i zapewne tańczy sposób na oficjalne zyskanie statusu spadkobiercy, lecz pamiętajmy, że notariusz nie ma takich uprawnień jak sąd i jego rola kończy się, w sytuacji, w której między spadkobiercami istnieje spór lub, gdy mamy do czynienia ze spadkobraniem o skomplikowanej strukturze podmiotowej).

W sprawach spornych właściwy będzie wyłącznie sąd, którego zadanie polega na wydaniu postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po przeprowadzeniu rozprawy z udziałem wszystkich spadkobierców (ustawowych i testamentowych) oraz po wnikliwym zbadaniu sprawy.

Orzeczenie to (oczywiście prawomocne) stanowi oficjalny dowód na to, że spadkobierca rzeczywiście nabył spadek i teraz może przykładowo żądać ujawnienia swojego prawa własności w księgach wieczystych lub może wystąpić do banku o wypłacenie odziedziczonych środków.

Stwierdzenie nabycia zapisu windykacyjnego

Nowelizacja Kodeksu cywilnego umożliwiła poczynienie w testamencie (wyłącznie notarialnym) postanowienia na mocy którego dana osoba (zapisobierca) nabywa z chwilą otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy) określoną rzecz (np. zegarek), zbywalne prawo majątkowe (np. majątkowe prawa autorskie do dzieła), przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne.

Spadkodawca może też ustanowić zapisem na rzecz zapisobiercy użytkowanie lub służebność (np. w postaci prawa do dożywotniego zamieszkania w domu spadkodawcy, który przeszedł na spadkobierców).

Rzecz lub prawo określone w zapisie windykacyjnym przechodzi z mocy prawa na zapisobiercę. Jednak analogicznie do spadku, który na mocy testamentu lub ustawy przechodzi na spadkobierców (patrz wyżej), sam fakt powołania się na prawo do rzeczy/prawa objętej zapisem windykacyjnym nie wystarczy.

W tym przypadku także trzeba legitymować się odpowiednim dokumentem, którym będzie przede wszystkim postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego, bądź notarialny akt poświadczenia dziedziczenia. Odbywa się to w ten sam sposób co stwierdzenie nabycia spadku.

Przyjęcie lub odrzucenie spadku

Spadkobierca ma prawo przyjąć spadek po spadkodawcy jak i go odrzucić. Na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku mamy sześć miesięcy o dnia, w którym dowiedzieliśmy się o powołaniu do spadku (tj. o tym, że jesteśmy spadkobiercami).

Ustawodawca daje nam czas na podjęcie tej kluczowej decyzji, która w zależności od okoliczności może być łatwa, bądź…
Trudna.

Pamiętajmy, że przyjęcie spadku wprost (ze wszystkimi aktywami i pasywami, czyli długami, choćby długi przewyższały wartość składników majątku), bądź z dobrodziejstwem inwentarza (dziedziczymy długi, ale wyłącznie do wysokości odziedziczonych aktywów) oznacza, że nie tylko nabywamy prawo własności rzeczy i praw majątkowych, którymi możemy się cieszyć, osiągać z nich pożytki, czy wreszcie rozporządzać nimi.

Przyjęcie spadku to też odpowiedzialność majątkowa przed wierzycielami, jeśli przed śmiercią spadkodawca zaciągał zobowiązania (np. zapożyczył się), bądź się z nich nie wywiązywał (nie płacił rachunków).

Dlatego musimy podjąć mądrą decyzję a wcześniej – w określonych przypadkach – móc się zorientować, co tak naprawdę zawiera spadek.

Jeśli uznamy, że ryzyko przyjęcia spadku jest zbyt duże (np. pasywa zdecydowanie przeważają nad aktywami, bądź nie wiemy co rzeczywiście odziedziczymy a istnieje ryzyko, że będą to same długi) warto zastanowić się nad odrzuceniem spadku.

Jeśli nie złożymy żadnego z tych oświadczeń (o przyjęciu spadku wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza, bądź o odrzuceniu spadku) w terminie sześciu miesięcy – nabywamy spadek z mocy prawa (dzięki uchwaleniu oczekiwanej przez wiele lat nowelizacji Kodeksu cywilnego na szczęście dziedziczymy z dobrodziejstwem inwentarza).

I nie można tego zmienić (chyba że wykażemy, że złożyliśmy oświadczenie pod wpływem błędu lub groźby – nie można się uchylić od skutków prawnych takiego oświadczenia tylko dlatego, że zmieniliśmy zdanie).

Jak złożyć takie oświadczenie?

Przed sądem lub przed notariuszem, ustnie lub pisemnie. Pamiętajmy także o tym, że rodzice mogą odrzucić spadek w imieniu małoletniego dziecka wyłącznie po uprzednim uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego!

Zachowek

Najbliższym członkom rodziny spadkodawcy (zstępnym, małżonkowi oraz jego rodzicom) przysługuje roszczenie o wypłatę im połowę (1/2) równowartości ich udziału w spadku (w przypadku osób całkowicie niezdolnych do pracy lub małoletnich – 2/3) w sytuacji, gdy spadkodawca pominął ich w testamencie.

Przy obliczaniu wartości spadku – i w rezultacie wartości udziału osoby uprawnionej do zachowku – bierze się pod uwagę także darowizny i zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę za życia (oprócz darowizn zwyczajowo przyjętych lub dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty oraz darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami).

Co zrobić gdy zobowiązani z tytułu zachowku nie nam go wypłacić? Trzeba wytoczyć do sądu powództwo o zapłatę w ciągu pięciu lat od dnia ogłoszenia testamentu.

Pamiętajmy, że spadkodawca może pozbawić prawa do zachowku (wydziedziczenie).

Kiedy?

Kiedy uprawniony do zachowku:

• • wbrew woli spadkodawcy postępował uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (np. nadużywał alkoholu, uprawiał hazard)
  • dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci
  • uporczywie nie dopełniał względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych (np. porzucił spadkodawcę w potrzebie)