Pojęcie rozwodu w polskim systemie prawnym jest dość szerokie. Formalne zakończenie związku małżeńskiego może przybrać różną formę, w zależności od tego, z jakimi żądaniami zwrócą się do sądu strony, co doprowadziło do zaniknięcia więzi między nimi, czy para doczekała się dzieci itd. W oparciu o te niuanse można wyróżnić kilka rodzajów rozwodów. Najważniejsze różnice między nimi dotyczą tego, jakie konsekwencje niesie orzeczenie o rozwiązaniu związku małżeńskiego.
Rozwód nie jest automatycznym rozwiązaniem małżeństwa – aby sąd mógł go orzec, muszą zaistnieć określone przesłanki. Zgodnie z art. 56 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, rozwód jest możliwy wyłącznie wtedy, gdy nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego. Oznacza to, że więzi uczuciowe, fizyczne i gospodarcze między małżonkami uległy zerwaniu i nie ma już szans na ich odbudowanie. Sąd bada więc, czy małżeństwo faktycznie przestało istnieć w praktyce, a nie tylko formalnie. Dodatkowo rozwód nie może być sprzeczny z dobrem wspólnych małoletnich dzieci ani z zasadami współżycia społecznego. Dopiero przy spełnieniu tych warunków sąd przechodzi do rozstrzygania o winie i dalszych konsekwencjach rozpadu związku.
Rodzaje rozwodów w polskim prawie
W polskim systemie prawnym można wyróżnić kilka podstawowych typów rozwodów, które różnią się przebiegiem i konsekwencjami:
- rozwód bez orzekania o winie,
- rozwód z orzeczeniem o winie jednego z małżonków,
- rozwód z orzeczeniem o winie obojga małżonków.
Oprócz tego często mówi się również o rozwodzie za porozumieniem stron, który w praktyce oznacza rozwód bez orzekania o winie – szybki i mniej konfliktowy. Każdy z tych rodzajów rozwodów wiąże się z odmiennym postępowaniem dowodowym, czasem trwania procesu oraz skutkami prawnymi, zwłaszcza w zakresie alimentów i relacji między stronami po rozstaniu.
Rodzaje rozwodów – rozwód bez orzekania o winie
To najprostszy i najszybszy rodzaj rozwodu, możliwy, gdy oboje małżonkowie zgodnie wnioskują o rozwiązanie małżeństwa bez przypisywania winy któremukolwiek z nich. W takim przypadku sąd nie bada przyczyn rozpadu związku, a jedynie sprawdza, czy istnieją przesłanki rozwodowe – trwały i zupełny rozkład pożycia oraz brak przeszkód ustawowych. Taki rozwód zazwyczaj kończy się już na pierwszej rozprawie i minimalizuje ryzyko eskalacji konfliktu.
Co ważne – zarówno rozwód bez orzekania o winie, jak i rozwód z orzekaniem o winie nie ma żadnego wpływu na alimenty dla małoletnich dzieci. W obu przypadkach zasady przyznawania świadczeń alimentacyjnych i orzekanie o nich przez sądy są identyczne.
Różnice zachodzą natomiast przy ewentualnych alimentach między rozwiedzionymi małżonkami. W przypadku rozwodu bez orzekania o winie, alimentów od byłego małżonka można żądać tylko wtedy, gdy dana osoba znajduje się w niedostatku. Co to dokładnie oznacza?
Niedostatkiem określa się sytuację, gdy nie można za pomocą własnych sił zaspokoić własnych podstawowych potrzeb życiowych. Ważne jest, że niedostatek musi być niezawiniony, tzn. nie może wynikać ze świadomych i celowych decyzji życiowych, a np. staje się konsekwencją poważnej choroby.
Jeśli sąd orzeka o rozwodzie bez orzekania o winie, wówczas ewentualny obowiązek alimentacyjny między małżonkami wygasa po 5 latach od momentu uprawomocnienia się wyroku. Okres ten może być wydłużony w bardzo wyjątkowych sytuacjach lub skrócony, jeśli małżonek uprawniony do otrzymania świadczenia zawrze nowy związek małżeński.
Typy rozwodów – rozwód z orzeczeniem o winie
Tego rodzaju rozwody występują wtedy, gdy sąd ustala, że za rozpad małżeństwa odpowiada któraś ze stron. Może to być spowodowane m.in. zdradą, przemocą, uzależnieniem czy rażącym zaniedbywaniem obowiązków rodzinnych. Proces wymaga przedstawienia dowodów – dokumentów, świadków, nagrań, korespondencji. Jest znacznie bardziej czasochłonny i wyczerpujący emocjonalnie.
Zdarza się, że sądy dochodzą do wniosków, iż odpowiedzialność za rozpad związku ponoszą oboje małżonkowie – np. gdy jedna strona dopuszczała się zdrady, a druga w tym samym czasie zaniedbywała obowiązki rodzinne. W takim przypadku sąd stwierdza winę wspólną.
W przypadku rozwodu z orzeczeniem winy jednej ze stron, warto wspomnieć o obowiązku alimentacyjnym. Jeśli bowiem u małżonka niebędącego winnym rozpadu związku, dochodzi po formalnym rozstaniu do pogorszenia sytuacji materialnej, wówczas może żądać od swojego byłego partnera alimentów. Ważne jest jednak, że sąd musi orzec o winie danej strony, a osoba ubiegająca się o świadczenie nie może zostać uznana za współodpowiedzialną trwałemu rozpadowi małżeństwa.
Co istotne – przy rozwodzie z orzeczeniem o winie nie ma konieczności zaistnienia niedostatku. Wystarczy, że rozwód będzie wiązać się z pogorszeniem sytuacji finansowej niewinnego małżonka. Samo to będzie uprawniać go do ubiegania się o stosowne świadczenie. Oczywiście alimenty nie są w takiej sytuacji przyznawane automatycznie – sąd musi bowiem dokładnie przeanalizować dany przypadek i stwierdzić, czy rzeczywiście zakończenie małżeństwa doprowadziło u strony niewinnej rozpadowi wspólnego pożycia do pogorszenia sytuacji materialnej.
Przy rozwodzie z orzekaniem o winie, obowiązek alimentacyjny między byłymi małżonkami jest nieograniczony w czasie. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy małżonek uprawniony do alimentów ponownie weźmie ślub.
A co w przypadku rozwodu z orzeczeniem o winie obu stron? Tu znów obowiązuje zasada wystąpienia niedostatku. Każdy z małżonków, który po rozwodzie znajdzie się w takiej sytuacji, może od drugiej strony zażądać płacenia alimentów. Co istotne – nie obowiązuje tu żadne ograniczenie czasowe obowiązywania roszczenia, za wyjątkiem – jak poprzednio – zawarcia nowego związku małżeńskiego przez uprawnionego do otrzymywania alimentów.
Rozwód cywilny a rozwód kościelny – najważniejsze różnice
W polskim porządku prawnym należy odróżnić rozwód cywilny od tzw. rozwodu kościelnego, który w rzeczywistości jest stwierdzeniem nieważności małżeństwa kanonicznego. Rozwód cywilny orzeka sąd powszechny i skutkuje rozwiązaniem małżeństwa w sensie prawnym – byli małżonkowie wracają do stanu wolnego i mogą zawierać nowe związki cywilne. Natomiast „rozwód kościelny” dotyczy wyłącznie małżeństw zawartych w Kościele katolickim i polega na stwierdzeniu, że związek od początku był nieważny z przyczyn takich jak brak zgody, zatajenie choroby czy przymus. Stwierdzenie nieważności nie wywołuje skutków prawnych w państwowym porządku prawnym – oznacza jedynie możliwość ponownego zawarcia małżeństwa w Kościele.
Chcę się rozwieść – jakie kroki muszę poczynić?
Pierwszym krokiem jest decyzja, czy chcemy rozwodu z orzeczeniem o winie czy bez orzekania o winie. Kolejny to przygotowanie pozwu, w którym wskazuje się m.in. dane stron, żądanie rozwodu, uzasadnienie, propozycje dotyczące opieki nad dziećmi i alimentów. Pozew należy złożyć w sądzie okręgowym właściwym dla miejsca ostatniego wspólnego zamieszkania. Po wniesieniu pozwu sąd wyznacza termin rozprawy, podczas której bada, czy spełnione są przesłanki rozwodu i ewentualnie ustala winę. Proces może obejmować przesłuchania stron, świadków, analizę dokumentów czy opinii biegłych.
Dobór odpowiedniej pomocy prawnej
Sprawa rozwodowa to często jeden z najtrudniejszych momentów w życiu. Wybór właściwego adwokata ma ogromne znaczenie – od tego, jak poprowadzi on sprawę, może zależeć nie tylko czas jej trwania, ale i uzyskane rozstrzygnięcia dotyczące winy, alimentów czy opieki nad dziećmi. Przy wyborze pełnomocnika warto zwrócić uwagę na jego doświadczenie w prowadzeniu spraw rodzinnych, znajomość aktualnego orzecznictwa oraz podejście do klienta – sprawy rozwodowe wymagają bowiem nie tylko wiedzy, ale i empatii. Dobry prawnik pomoże opracować strategię procesową, zadba o właściwe dowody i będzie reprezentował interesy klienta na każdym etapie postępowania.
Potrzebują Państwo sprawdzonego adwokata do poprowadzenia sprawy rozwodowej? Zapraszamy do kontaktu!
+48 574 400 366
+48 515 114 262
kancelaria@prawnik-rozwod.pl
Kancelarie prawne Franusz Mierzwiak
